Goed bewaarde aanleg van het gaaf bewaard, omgracht landgoed, onge­veer 8 hectare groot, met vierkante plat­te­grond en voor­malig kasteel La­gendal, teruggaand tot einde 18de of begin 19de eeuw.

Op het Vóór-Primitief (1813) en Primitief kadas­terplan door H.A. Neven (1828) is Het Lagen­dal een strikt geometrisch geordend geheel dat men mag interpreteren als een buitenhuis met aanhorig­heden, ingeplant op waterrijke gronden. Binnen een nagenoeg vierkante gracht (perceel nummer 1063, vijver) liggen drie vleugels aan een rechthoekig erf (nummer 1058, huis) dat uitloopt op een omhaagde vier­kante tuin (nummer 1067) met grote ronde vijver. Hij is geflankeerd door lusttuinen (nummer 1064 en 1068), achter de noor­delijke vleugel ligt hooiland (nummer 1062) en achter de zuidelijke een omhaagde moestuin (nummer 1057). Een dreef (geen perceelnum­mer), even breed als het huis, loopt tussen weide (nummer 1059) en bouw­land en ­wordt over de gracht ver­der­gezet (nummer 1044) tussen percelen bos (nummer 1043 en 1045). Binnen de met een bosperceel (nummer 1055) om­boomde ­gracht ligt een recht­hoe­kige boom­gaard (nummer 1061) en twee paviljoenen (nummer 1056 en 1065).

De legger noteerde Pieter Jacobs, rentenier uit Has­selt als eigenaar. Hij bezat ook de boerderij ten oosten (nummer 1050 tot 1054) en talrijke percelen bos en dennebos in de omgeving. De initialen van Jozef Jacobs, zijn vader en vermoedelijke bouwheer van het goed, zijn in smeedijzer vervlochten in de bal­konleuning. Pieter Jacobs, weduwnaar van M. de Menten de Horne, hertrouwde met Maria Angelica Creten, die na de vroegtijdige dood van Jacobs huwde met advocaat Guillaume Stellingwerff. Dit paar bewoonde het Lagendal dat nadien door de familie Stelingwerff werd vererfd. Maria Angelica was de jongste zus van tuinontwerper Jan Hubert Creten (1830-1910), zodat de vraag mag gesteld of deze een hand kan hebben gehad in de aanleg van het goed.

De configuratie van 'château Hagen Dal' is op de Dépôt-kaart (terreinopname 1871, uitgave 1878) niet veranderd. De kaart maakt zicht­baar hoe ten noord­oos­ten, vanaf de knik van het Maas-Schelde­kanaal er een 1,2 kilometer lange dreef ver­trekt naar het huis en daar haaks samen­komt met een 900 meter lange tweede dreef vanuit het noord­westen.

Ook vandaag is Het Lagendal weinig veranderd. Het huis ligt als classicistisch kas­teel aan het einde van een dreef met achteraan een neer­hof met symme­trisch twee dienst­vleugels en het kijkt uit op de grote ronde waterpar­tij in de voor­malige tuin, nu een landschap­pelijk parkje. Het telt vijf traveeën en twee bouwlagen op een half verheven kelderverdie­ping. Het wit geschilderd baksteenmetselwerk en de blauwgrijs geschilderde omlijstingen rond de rechthoekige vensters en deuren verhogen het clas­sicistisch karakter. De muuropening erboven heeft de vermelde balkonleuning met initialen. Natuur­steen is slechts gebruikt voor de vensterdorpels en hun consoles en voor de omlijstingen van de keldervensters en -deur aan de neerhofzijde (mogelijk is de kern van het huis ouder en werd het na brand in dezelfde stijl wederopgebouwd). Het leien schilddak heeft een dakruiter met uurwerk. Het bijgebouw in dezelfde stijl en onder platdak, is vermoedelijk recenter aangebouwd. De voordeur wordt voorafgegaan door een rechte trap met giet­ijzeren leuning. In vier ramen van de voorgevel van het huis werden, midden 20ste eeuw, vier gebrand­schilderde vensterramen met medaillons met Bach, Beethoven, Chopin en Liszt, afkomstig van het notarishuis Coemans in Sint-Truiden, hergebruikt.

In de twee nu verbouwde bijgebouwen, deels nog in vakwerkbouw, is dezelfde hang naar classicisme en symmetrie merkbaar: sommige vensters, opge­steld ter afwisseling van de rondboogpoorten zijn enkel illusionistische schilderingen. De rondboog­deuren in de zijpuntgevels, ingeschreven in vlakke, natuurstenen omlijstingen met ingediepte voegen, dateren uit rond 1800. De zadeldaken met grijze pannen hebben op de nok elegante windwijzers op een bol. Een kleine kweekserre werd in 1931 tegen de zuidelijk gevel aangebouwd en is nog in gebruik. De verbreding, de recente aanbouwsels, de vernieuwing van de ramen en deuren en de inrich­ting gebeurden in functie van de nieuwe bestem­ming als feestzaal.

In de as van het huis ligt zoals vanouds de dre­ef van 4 rijen zomer­eiken (Quercus robur), als oprit. Een gemet­selde bak­stenen brug met gerecu­pe­reerde ardui­nen voet­stukken en een smeedi­jzeren balu­stra­de voert over de gracht naar een poort­hek tussen gietijzeren zuilen, uit de tweede helft van de 19de eeuw. Het smeed­ijzeren poorthek is zwart­ ge­schil­derd. Links en rechts van de dreef liggen weilan­den met ten noor­den een boom­gaard. Ook de tweede dreef, vertrekkend vanaf het neer­hof naar het noordwesten bestaat nog, maar beide dreven zijn vanaf de Lagen­dal- en de Opworp­straat ge­kapt. Een derde, recentere maar intak­te en sinuerende dreef is een aftak­king van de tweede dreef naar het zuidwesten, richting Tie­win­kel­straat.

Het erf tussen de bijgebouwen kreeg een tuinaanleg met gesnoeide buxus en bloemen (salvia, munt, vergeet-mij-nietjes, rozen en tegen de gevels bosrank), in 1989 ontworpen door Viviane Paelinck en herzien door Dina Deferme en de bewoners. Rond de vijver is een oud gemengd bomenbestand van gewone beuk (Fagus sylvatica), bruine beuk (Fagus sylvatica 'Atropunicea'), zomereik (Quercus robur), ruwe berk (Betula pendula), met een onder­beplanting van jongere rododendron in grote groe­pen. In de as van het huis werd een hergebruikt Hermesbeeld geplaatst op een arduinen sokkel, tus­sen acht gesnoeide chamaecyparissen. De gazons zijn natte weiden met pinksterbloem en een bruine beuk (Fagus sylvatica 'Atropunicea') als solitair.

Ten zuidoosten bij de gracht ligt het bakhuis, dat al in 1813 gekadastreerd werd en nu bergruimte is en met klimop begroeid. De eikendreven, de natte weilanden, samen met de strakke opbouw van het geheel bepalen de site.

Auteur: De Maegd, Christiane

Auteur: van den Bossche, Herman

Datum: 2006

Titel Text: Park bij kasteel Het Lagendal