Beboomde, omgrachte site met recent gerestaureerde pastorie van 1783, poortgebouw van 1661 en 19de-eeuws koetshuis, gelegen aan een erf met nieuwe aanleg uit de jaren 1990.

Het kaartboek van de abdij van Averbode bevat een mooie figuratieve voorstelling door C. Lowis uit 1650-1680 van de pastorie van Zutendaal met haar neerhof-opperhofstructuur. De pastorie beslaat een ruime kavel, ten westen van de kerk, deels be­schermd door een muur, deels door een gracht die door een bomenrij is gedubbeld. Een brug geeft via een poortgebouw toegang tot het neerhof met dienstgebouwen die door een muur met het poort­gebouw zijn verbonden. Een ophaalbrug voert over de gracht naar het opperhof. Dat bezit binnen zijn muren belangrijke tuinen en een huis met barokke kenmerken en de allures van een klein kasteel, de witheren van Averbode waardig. Een boomgaard strekt zich tussen beide grachten uit en aan de over­ zijde ligt een overtuin, in de legende van de kaart aangeduid als 'den koolhoff'. De tweeledige struc­tuur van dit gegeven bleef door de jaren heen onveranderd.

Na de bouw van de huidige pastorie in 1783 beant­woordde de dispositie op het opperhof aan het in de 18de eeuw geliefde "vivre entre cour et jardin" volgens "bienséance en con­ve­nan­ce" naar Jean Fran­çois Blondel. Dit leest men nog af op de Primitieve kadasterkaart van 1812 door landmeter Lefebvre. De nieuwe pastorie (perceel nummer 30) kijkt voor­aan uit op het oude, als voorkoer opgevatte neerhof (nummer 29) en achteraan op een tuin met paviljoen  (nummer 31). Naderhand werden de grachten (nummer 27) voor een deel gedempt.

Vandaag ligt het omgracht, lang­ge­rekt oost-west-georië­nteerde­ pastoriegoed op de Molenbeek, ten zuidoosten aan de Hei­berg­straat. Het is nog steeds een bo­men­rijke site in het centrum van het dorp, met de pas­to­rie uit 1783, een koets­huis uit de 19de eeuw, en het oude poort­ge­bouw uit 1661.

Erf, voortuin en tuin werden her­aan­gelegd naar aanleiding van de res­tau­ratie van de gebouwen in de jaren 1990. Toen ook werd de ­buitenste ring­gracht hersteld. De ere­koer (het oude neerhof) is nu opge­splitst in een mo­dieus tuintje bij de huisgevel, een oprit in asfalt, een par­keer­plaats in rode steen­slag, een grasveld met herplaatste zon­ne­wij­zer, een povere rotsfontein en een bloemperk. Aan de straat­kant is er een gesnoeide haag van bruinbladige zuurbes en de gracht kreeg een nieuwe beschoeiing.

Achteraan in de tuin, beschaduwd door hoge boom­kruinen en in de as van de achterdeur staat een hou­ten paviljoen onder een tentdak van kunstleien, met in de achterwand een muurschildering met landschap. Het is nu als kapel in gebruik, moet uit de 19de of begin 20ste eeuw dateren en is vermoe­delijk de plaatsvervanger van het paviljoen op de kadasterkaart.

Bomen

Fijne spar (Picea abies), okkernoot (Juglans regia), gewone robinia met geel blad (Robinia pseudoacacia 'Frisi­a'), ruwe berk (Betula pendula), Servische spar (Picea amorika).

Auteur: De Maegd, Christiane

Auteur: van den Bossche, Herman

Datum: 2006

Titel Text: Pastorietuin