Parkje in eenvoudige landschappelijke stijl met riant karakter, uit het midden van de 19de eeuw, horend bij een voormalig buitenhuis met hoeve, gelegen op de historische site van het Halbeekhof, feodaal goed met een neerhof-opperhofstructuur en een oudere tuinaanleg.

Halbeek ligt ten noordwesten van Herk-de-Stad, tussen de Herkrivier ten zuiden en de Diestse­ steenweg ten noorden. Het was een Brabants goed van feodale oorsprong, waarvan de geschiedenis slechts fragmentarisch is achterhaald, maar dat een cijnshof van het hof te Landwijk zou zijn. Een acte van 1322 over de aankoop van de sluis van de molen van Zelk en de visrechten, vermeldt een ridder Jan van Halbeek en een schildknaap Arnold van Landwijc. Nicolaus Anthonius de Libotton, die heer van Klein Stevoort was door verwerving van de heerlijkheid, blijkt in 1743 eveneens door aankoop ook heer van Halbeek te zijn. Via zijn weduwe Marie M.C. de Hazard, kwam Halbeek toe aan haar tweede echtgenoot, Joos Petrus van Wevelinckhove. Daardoor draagt het soms de naam Cense de Weve­linck­hoven, ondermeer in 1765 en 1769. In 1822 wordt het hof tenslotte door Jan Vanderstraeten verkocht aan Lambert Vandersmissen, wiens nakomelingen in vrouwelijke lijn het Halbeekhof nog steeds bezitten. In 1766 wordt het goed beschreven als 'het adelijck huis van Halbeeck met hof, schuer, stallinge, graven ende deijcken om het huijs gaende mede den boomgaert daer achter gelegen met de cleijne drefte te samen groot 1 1/2 bunder'. Dit archiefgegeven wordt door de latere cartografie van de plek bevestigd.

Ferraris (1771-1775) tekende de site op als cijnshoeve maar onder de verkeerde benaming 'Lands Wijck'. Landswijk zelf ligt in realiteit meer westelijk, onder Donk. Halbeek was toen een omwald neerhof van drie vleugels, gelegen in de zuidoostelijke hoek van een ruime omgrachte vierkante kavel met twee visvijvers in de noordwestelijke hoek, door een dreef verbonden met de oude baan van Halen naar Herk. Meer noordelijk lag een ronde motte in de natte beemden tussen het neerhof en de Herkrivier, mogelijk het restant van het opperhof. Dit gegeven treft men ook aan op een 18de-eeuws handschriftelijk perceelplan van de gemeente in het Rijksarchief, onder het nummer 202. De constructie binnen de wal was blijkbaar een ronde toren ten zuiden van de Herk. De percelen aan weerszijde en aan het einde van de dreef zijn niet ingevuld.

Op de Primitieve kadasterkaart door J.F. Bonniver (1828) is dit wel het geval en Halbeek was in 1844 een hoeve met brouwerij, eigendom van rentenier Lambert Vandersmissen uit Hasselt. Dreven vanuit het zuiden (perceel nr. 128) en het noorden liepen naar het omwald (perceel nr. 88, vijver) en met een beboomde dijk (perceel nr. 87, dreef omringd goed, dat ook een dwarse wal had eindigend op een halve cirkel bij de brug. Het oostelijk deel is ingenomen door een omhaagde lusttuin (perceel nr. 89). De bebouwing (perceel nr. 94 en 95, brouwerij) bestaat uit vier vleugels rond een binnenkoer, bereikbaar via een brug over de wal, en een paviljoen buiten de wal (perceel nr. 91) en in het westelijk deel liggen een boomgaard (perceel nr. 99), een lusttuin (perceel nr. 93) en tuinen (perceel nr. 96, 97, 98). De gekleurde 'Reductie­ kaart' van 1849 geeft deze toestand mooi weer. Enkele jaren later bouwde men oostelijk van de hoeve een classicistisch herenhuis, dat op de kadastrale opmetingsschets van 1852 verschijnt. In 1878 noteerde het kadaster de verdwijning van de ringvormige wal ten westen van het nieuwe huis.

Het voor de 19de eeuw haast klassieke patroon van een buitenhuis naast een boerderij op één omgrachte kavel aan het eind van een dreef, herkent men op de Dépot-kaart (uitgave 1878, terrein­ opname 1870). Een rechte dreef loopt naar de boerderij en een eenvoudige landweg buigt naar het westen af naar het herenhuis. Deze configuratie bestaat nu nog, maar de hoeve is sedert de sloping in de jaren 1956 gereduceerd tot één gebouw, herbestemd als woning. De aloude dreef is nu beplant met Canadapopulier (Populus x canadensis).

Het huis telt twee bouwlagen op een verhoogde kelderverdieping en vijf traveeën onder een kunst­leien schilddak. De classicistische stijl wordt bepaald door de hoge rechthoekige vensters en deuren, de hoekkettingen die de gevels en het middenrisaliet aflijnen en het kleine pediment met oculus er boven. De ontwerper zou dezelfde zijn als die van het kasteel Cleeren in Spalbeek. Mogelijk gaat het om Jamaer, die ook het huis in Blekkom in Halen (Loksbergen) bouwde. Het parkje strekt zich uit ten noorden van het herenhuis dat omringd wordt door ondermeer metershoge ­ rododendron luteum en een rondweg naar de vroegere boerderij. In de rand van het ruim, vierkant grasveld staan solitaire bomen en de bomengordel van Canada­populier, gewone beuk (Fagus sylvatica), zomereik (Quercus robur), ruwe berk (Betula pendula) en tamme kastanje (Castanea sativa) gaat over in het omringend parkbos. Ten zuiden ziet het huis uit op de graslanden langs de Hauwersbeek.

Bomen

Vederesdoorn (Acer negundo) (160 cm stamomtrek, standaard gemeten op 150 cm hoogte), gewone beuk (Fagus sylvatica) (336 en 322 cm), bruine beuk (Fagus sylvatica 'Atropunicea') (254 cm, geënte exemplaren van 200 en 260 cm, ent op 100 cm, en één dood van 430 cm), twee hulsten (Ilex aquifolium), Keteleers jeneverbes (Juniperus chinensis 'Keteleeri') (96, 150, 103 cm), Kaukasische spar (Picea orientalis) (150 en 188 cm), Oostenrijkse den (Pinus nigra subsp. nigra) (381 cm), zomereik (Quercus robur) (311 Y 300cm) en zuilvormige zomereik (Quercus robur 'Fastigiata') (238 cm, ent op 1 m) en Thuja als haag.

Auteur: De Maegd, Christiane

Auteur: van den Bossche, Herman

Datum: 2003

Titel Text: Parkje bij Hof van Halbeek