Parkje in landschappelijke stijl gekadastreerd in 1899, bij de bouw van de neo-traditionele woning met koetshuis. Gemengd moes- en bloementuintje bij het dienstgebouw en recente tuin bij de als woning herbestemde paardenstal. Samen een mooie doorsnede van tuinen, waarin men de voorkeuren van de sociale klassen afleest en ook de maatschappelijke verschuivingen.

Groot Peeteren is de plaatsnaam voor een moerassig gebied vol waterputten en bronnen, in het oostelijke gedeelte van Alken, de buurt tussen de dorpskern en de grens met Wimmertingen. De plaats heet dan ook op het kadaster 'Over het Water'. Daarmee wordt de Herk bedoeld, die ten oosten van het dorp vloeit. Op het Primitief kadasterplan door J.L. Schrijns, liggen er aan de 'Regtstraet' bij een langwerpige vijver (perceel nr. 601 en 602) drie ­ gebouwtjes in los verband en meer achterin drie ­ gebouwen in U-vorm rond een binnenplaats (nr. 600). Er horen een boomgaard, een moestuin en een 'plaisirtuin' bij (respectievelijk nr. 603, 599 en 598), alle drie aan de straat gelegen en omhaagd. De grote percelen bos, weide en bouwland achteraan zijn doorsneden door dijken en grachten. Volgens de legger is Pieter Delibotton, rentenier te Alken' er eigenaar van. Vermoedelijk wordt Pierre de Libotton bedoeld: grootgrondbezitter, opkoper van Nationaal goed en onder meer ook eigenaar van verschillende grote hoeven en van het voormalige kasteel van Stevoort (Hasselt). Het zou zijn jachtverblijf zijn geweest dat in zijn familie bleef tot het in 1850 verkocht werd aan Willem Jacobus Crahay (1789-1855), afkomstig van Maastricht, universiteitsprofessor fysica en astronomie te Leuven en reeds vanaf 1818 bezig met meteorologische observaties. Groot Peeteren wordt verder vererfd in zijn familie.

Op de kadastrale mutatieschets verschijnt het huidige kasteel met een losstaand dienstgebouw, opgetrokken in 1895, pas in 1899 samen met het huidige parkperceel; het ligt ten oosten van en achter de U-vormige gebouwen, waarvan één vleugel gesloopt is. Het huis is een compacte bakstenen constructie met twee bouwlagen op een verhoogde kelderverdieping van vier traveeën. Het heeft neotraditionele elementen zoals kloosterkozijnen, verbindende kordons en puntgevels die de midden­ risalieten in de voor- en achtergevel beëindigen en een gearticuleerde bedaking met een torenspits op de noordwestelijke hoek. Het dienstgebouw (nu conciërgewoning), vertoont dezelfde kenmerken, maar werd verbouwd.

Het parkje ligt rond het huis, dat in al zijn authenticiteit bewaard bleef. Het loopt zonder begrenzing over in het omliggende landschap van weiden met bomengroepjes waarin bruine beuk, eik, es en paardekastanje voorkomen, en oude boomgaarden met restanten van hoogstamfruit (voornamelijk ­ peren ten oosten en appel ten noorden) en meidoorn­hagen. Een poel als vijver is omringd met wilgen en de noordelijke begrenzing wordt gevormd door een beekje en een wal. Het grasveld is omringd door een bomengordel met enkele mooie bomen, regelmatig onderbroken voor doorzicht op het landschap.

Het is bereikbaar langs een gebogen oprijlaan in grijze steenslag, begeleid door Italiaanse populier, die overgaat in een rondweg rond het huis en een pad naar het bijgebouw. De laan voert over de beek die bij wijze van brugleuning beveiligd wordt door haagmassieven van recent geplante haagbeuk. Voorheen was deze oprijlaan naar verluidt een monumentale eikendreef. De zonnewijzer, op een vierkante sokkel van arduin met deksteen en leistenen wijzerplaat met Romeinse cijfers, de initialen JH en het jaartal 1852, komt vermoedelijk van elders. Bij het dienstgebouw (voorheen een koetshuis met koetsierskamers op zolder) werd een kleurrijk volkstuintje aangelegd, voornamelijk van éénjarige bloemen, ook gekweekt in functie van de tuinvazen die langs het grasveld bij het huis zijn opgesteld.

Van de hoevegebouwen die in vakwerk en leem waren opgetrokken en naar verluidt een kwarteeuw geleden werden gesloopt, bestaat nog één vleugel, parallel met de straat. Deze vleugel is nu als woning ingericht en er werd een nieuwe tuin bij aangelegd, ondermeer een watertuin bij de oude poel aan de straat, een bloemen- en hagentuin van haagbeuk, en een omhaagd moestuintje met geschilderde houten tuinpoortjes; jonge hagen van haagbeuk begeleiden ook de oprit.

De gemengde bloem- en groententuin bij het dienst­gebouw, de nieuwe tuin met talrijke haagbeuk­hagen bij de gerecycleerde oude stalling, het eenvoudige park met honderdjarige bomen en mooie doorzichten, bij het huis, de over hun hoogtepunt geraakte hoogstamboomgaarden, omhaagd met meidoorn, in het omgevende landschap, maken van Groot Peeteren een mooi voorbeeld van uiteenlopende tuinen, waarin men de klassegebonden voorkeuren en de maatschappelijke ontwikkelingen kan aflezen.

Bomen
(De tussen haakjes vermelde afmetingen werden gemeten op 150 cm hoogte)

Voorkomende soorten: gewone fijnspar (Picea abies), gewone robinia (Robinia pseudoacacia), grove den (Pinus sylvestris), gewone hazelaar (Corylus avellana) als solitair ten zuiden van het huis, geknotte tamme kastanje (Castanea sativa), treurwilg (Salix alba 'Tristis'), zomereik (Quercus robur). Opgemeten exemplaren: twee bruine beuk (Fagus syl­va­tica 'Atropunicea'), één geënt exemplaar (310 cm), één vormde voorheen het perspectief van de in U-vorm opgestelde boerderijgebouwen; zilveresdoorn (Acer saccharinum) (375 cm) met een zeer mooi silhouet; gewone es (Fraxinus excelsior) (247 cm); drie witte paardekastanje (Aesculus hippocastanum) (252 cm) op rij en een treur-es (Fraxinus excelsior 'Pendula') bij het dienstgebouw.

Auteur: De Maegd, Christiane

Auteur: Van den Broeck, Myriam

Datum: 2007

Titel Text: Parkje bij kasteel Groot Peeteren