Landschappelijke tuin van 2 hectare rond watermolen en molenvijver, aangelegd in 1920; hoogstammige beplanting gegroepeerd rond vijver met eilandje en betonnen boogbrug.

Het Papiermoleken – reeds zo genoemd in de Primitieve kadas­trale legger bij het begin van de 19de eeuw – is een van de watermolens in de regio waarbij een park werd aangelegd – in dit geval één van de laatste. Hier was het uitgangspunt een onopgesmukt ensemble – als we de kadas­trale leggers van 1830 mogen geloven – van iets meer dan 2 hectare, voor bijna de helft bestaande uit één grote en twee kleine vijvers, en voor de rest uit diverse gebouwen (het ei­genl­ijke molengebouw en drie niet gespecificeerde gebouwen), drie percel­en weide en drie per­celen land. Een zekere Aldolphe Massart, boek­druk­ker te Leuven, werd als eigenaar genoemd. De Primitieve kadasterkaart (1832) stelt de grote vijver voor met vier langwerpige eilandjes. Uit de diverse 19de-eeuw­se edities van de militaire topografische kaart (1864, 1893) blijkt echter dat het niet gaat om een vijver met eilandjes, maar een weiland met vijvers, langwerpige bekkens, die ver­moedelijk een zuiver functioneel karakter hadden, uit­sluitend bedoeld om de watertoevoer van de molen te regelen (een vergelijkbaar systeem vinden we ook bij de watermolen van Schepdaal). Hoewel het nuttige het aangename niet uitsluit is er tijdens de 19de eeuw geen enkel element dat wijst op een functie als 'lusttuin' of 'lustgrond'. Er is momenteel ook geen spoor te bekennen van een oude sierbeplanti­ng. Op de oudere afbeeldingen van het molengoed, met name op de Ferrariskaart (1771-1775) en, vooral, op de kaart van de ba­ronie Bierbeek van J.B. Joris (1760) wordt echter een meer idyllisch beeld getoond, waarbij de rijbeplantingen langs de oevers en, vooral, de lepelvormige landtong een meer dan louter functionele of in­dustriële betekenis suggereren. Gezien de beperkte afmetingen van het woonhuis is het echter onwaarschijnlijk dat het om een sub­stantieel buitenhuis of huis van plaisantie ging. De twee kleine vijvers worden in 1865 samengesmolten tot één perceel hooiland.

Het molencomplex zelf heeft – althans volgens het kadaster – een bewogen ­ ge­schie­denis: totale afbraak (1865), gevolgd door herop­bouw met aan­zienlijke uitbreiding en bouw van een nieuw woon­huis (1869), re­gistratie als karto­nfabriek (1883) maar in 1885 als ver­vallen om­schreven en vervolgens omgebouwd tot wolwas­serij ("lavoir de laine mû par l'eau"), in 1900 alumi­niumgie­terij, in 1914 samen met een aantal kastelen in de regio door de Duitsers in brand gestoken. Vanuit horticultureel oog­punt is de wederop­bouw in 1920-1921 door Karel Deschampeleire (in de kadastrale legger omschreven als 'handelaar' te Korbeek-Lo) een belangrijk moment. In de kadastrale legger ver­schijnt voor het eerst de term lusthof voor een perceel met een opper­vlakte van 1 hectare 6 are, dat de grote, tot zijn 18de-eeuwse afmeting herstelde vijver (circa 71 are) omvat (op de stafkaart van 1908 is deze wijziging trouwens al zichtbaar). In de vijver wordt een cirkelvormig eiland aangelegd dat via een betonnen boogbrug toegankelijk is. In 1927 wordt ook het huidige woon­huis ge­bouwd, een een­voudig, oninteressant gebouw met twee verdiepin­gen onder een za­del­dak. Na de ingebruikneming van het goed als bijhuis door het psychiatrisch centrum Sint-Kamillus te Bier­beek, wordt de dienstvleugel tot kapel omgebouwd. De stafkaart van 1930 toont de toestand na de verbouwing en de heraanleg.

De nog aanwezige elementen van sierbeplanting dateren van na de wederopbouw. Het meest opvallend is het dreefje gekandelaarde platanen (Platanus x hispanica), met stamomtrekken tot 235 centimeter (gemeten op 150 cm hoogte), dat van de toegangspoort aan de Oaselaan naar het voor­malige molengebouw leidt. Het aspect van een lusttuin blijft voor de rest uitsluitend beperkt tot de vijver, met als voor­naamste ingrediënten: twee gele treurwilgen (Salix alba 'Tristis'), twee witte paardekastanjes (Aesculus hippocastanum) en, op het eilandje, een gewone plataan, allemaal bomen met stamomtrekken tussen 2 en 3 meter en, samen met de taxussen (Taxus baccata) op het eilandje, waarschijnlijk aangeplant door Deschampeleire. Van latere datum zijn – gezien hun afmetingen (180 à 190 centimeter omtrek) – de Noorse esdoorns (Acer platanoides), die vooral langs de Molenbeek voorkomen, mogelijk restanten van een rijbeplanting. Op het hooilandperceel dat in 1865 ontstond door de samensmel­ting van de twee kleine vijverpercelen – tussen de woning en de vijvesiertuin – bevond zich de nutstuin, ge­tuige daar­van enkele oude fruit­bomen. In 1998 lag het domein er verlaten en verwilderd bij.

Auteur: Deneef, Roger

Datum: 2004

Titel Text: Tuin bij het Papiermoleken